Zu Teknologiara, ni Humanitateetara

Otsailaren 11 Emakume Zientzialarien Nazioarteko Eguna dela aprobetxatuz, MGEPeko Berdintasun Taldekook hau partekatu nahi dugu zurekin:

• “Zu Teknologiara, ni Humanitateetara” artikuluaren laburpena
• Berdintasun Txostena (4. atala, 2023ko datu akademikoak)

Zu Teknologiara, ni Humanitateetara

Generoan eta zientzian adituak diren batzuek (María Angeles Salle, Cecilia Castaño, Nuria Oliver, Capitolina Diaz) gogoeta interesgarriak plazaratu dituzte El Pais egunkarian argitaratutako artikulu honetan. Post honetan ideia nagusiak bildu nahi izan ditugu, eta tokian tokiko datuekin konbinatu, gure ingurunean ere aplikagarriak diren ikusteko.

Artikuluaren egileek karreren artean gaur egun dagoen banaketa azpimarratzen dute: karrera teknikoak, alde batetik, eta karrera artistiko eta humanistikoak, bestetik. Halere, bizi garen gizarte digital honen etorkizuna datuaren eta abstraktuaren arteko ezagutza hibridoaren mende dago.

Artikulu horretan, gainera, emakumeek eta gizonek ikasketak aukeratzean eta lan munduan proiektatzean zergatik errepikatzen dituzten patroiak azaltzen dute. Hala, honako hau diote: “DBHra iristean, neskak gehiago saiatuko dira ikasketetan, baina atzean geratuko dira lehiaketaren eta autoeraginkortasunaren indizean, eta porrot egiteko beldur handiagoa izango dute. Ondorio horien aurka Lehen Hezkuntzatik modu eraginkor eta sistematikoan esku hartzen ez bada, bizitzan oztopoak izango dituzte, lorpen akademikoak izan arren“. Azken hamarkadetako estatistikei begiratuta, esan daiteke “PISA probetan neskak irakurketan gailenduko direla, baina zientzietan eta matematikan gero eta txikiagoa den genero arrakala mantenduko dela. Mutilak dira nagusi datuan (objektua); neskak, berriz, kontakizunean (subjektua). Okupazio lehentasunei buruzko 40 urte baino gehiagoko ebidentzien metaanalisiaren arabera, gizonek nahiago dute gauzekin lan egin, eta emakumeek, berriz, nahiago dute pertsonekin lan egin, kontzeptu abstraktuak bizitza errealeko egoerekin lotzen. Hezkuntzan datua eta kontakizuna eraginkortasunez konbinatzeak emaitza zientifiko eta generoen araberako emaitza desberdinak emango lituzke”.

2022/23 ikasturtean Euskadin ikasketa maila eta arlo desberdinetan matrikulatutako ikasleei buruzko datuak ere baieztapen horiekin bat datoz. Hurrengo grafikoan ikasleen banaketa ikus daiteke, mailaren eta sexuaren arabera, Eustaten arabera.

Maila bakoitzean arakatzen badugu, ikusiko dugu jakintza arloetan dagoen emakumeen eta gizonen banaketa parekide izatetik urrun dagoela. Zehazki, Lanbide Heziketako ikasleen erdiak STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) lanbideei lotutako heziketa zikloetan matrikulatu ziren, eta beste erdiak, berriz, esparru zientifiko-tekniko horretakoak ez diren heziketa zikloetan. Hala ere, talde horien barruan, sexuaren araberako banaketa oso desberdina izan zen. STEM ikasketetan genero arrakala bereziki nabarmena izan zen eta emakumeak guztizkoaren % 12 baino ez ziren izan; gainerako lanbide familietan, berriz, banaketa ez zen hain desorekatua izan, matrikulen % 60 emakumeenak izan baitziren.

Euskadin matrikulatutako graduko ikasleak, 60.000 pertsona baino gehiago, 106 titulazioren artean banatu ziren. Hala ere, azpimarratzekoa da erdiak, ia 30.000 ikasle, hamabi gradutan bakarrik kontzentratu zirela. Gehien eskatu ziren ikasketak Enpresen Administrazioa eta Zuzendaritza, Lehen Hezkuntza, Zuzenbidea, Psikologia eta Haur Hezkuntza izan ziren. Grafikoan ikus daiteke Euskadiko graduko ikasleen banaketa sexuaren arabera ikasketa eremu bakoitzean, Eustaten arabera:

Artikulu horretako adituek Estatuko egoera deskribatu dute, eta honako hau adierazi dute: “ez dira harritzekoak, beraz, 30 urtera iristen direnerako dituzten lan itxaropenak: emakumeen % 20k baino gehiagok (eta gizonen % 8k) osasun eremuetan lanean ikusten dute beren burua. IKT (Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak) lanbideek, gehien eskatzen direnetakoak izan arren, mutilen % 9,5 eta nesken % 1,2ko ehuneko benetan txikia baino ez dituzte erakarriko, eta honako hau gaineratzen dute: ““bio” aurrizkiak nabarmen handituko du emakumeen presentzia ingeniaritza ikasketetan. Beraz, STEMak (zientzia, teknologia, ingeniaritza eta matematika, ingelesezko sigletan) ez genituzke osotasuntzat hartu behar , zientzietan erdiak emakumeak baitira. Egokiagoa litzateke, gure herrialdean behintzat, TEMi buruz hitz egitea (zientziarik gabe): merkatuan eskaera handia duten diziplinak, gazteei gutxi interesatzen zaizkienak,  genero aldetik aniztasun falta ikaragarria dutenak  eta lehen hiru urteetan % 50eko abandonu tasa dutenak“.

MGEPeko berdintasun taldekook uste dugu datu horietako batzuk gure ikasgeletan ere islatzen direla, MGEPen berdintasun txostenean jasotzen den bezala, eta artikuluaren amaieran plazaratzen duten hausnarketa aintzat hartzen dugu talentu egokia erakartzeko, sortzeko eta atxikitzeko estrategia bezala: “giza zientzietako karreretan oso beharrezkoa den ezagutza teknologikoa txertatuko duten ibilbide hibridoak bultzatzeko aukera dugu, eta hori eginda haien enplegagarritasuna areagotuko da eta gaitasunak alferrik galtzea saihestuko da, horiek gabe ezinezkoa izango baita pertsonengatik eta pertsonentzat gizarte eta ekonomia digitalak eraikitzea. Era berean, beharrezko teknologia humanistaren alde egin beharko genuke, eta gizarte zientziei eta humanitateei dagozkien ezagutzak eta sentsibilitateak TEM karreretan txertatu. Horrela bakarrik eraiki ahal izango dugu gizarte eta ekonomia digital bat pertsonengatik eta pertsonentzat. Gizarte gisa (digitala) arrakasta izateko ezinbestekoa da zientziaren, teknologiaren eta humanismoaren (erdian) arteko alkimia egotea, atzean geratzeko arriskuan gaude.”